Η ενασχόληση με το προσφυγικό ζήτημα ως διδακτικό αντικείμενο, πραγματοποιήθηκε  με έναυσμα την 28η Οκτωβρίου, όπου παραδοσιακά αποτελεί αφορμή για συζήτηση σχετικά με τον πόλεμο και τις άμεσες και έμμεσες συνέπειές του. Στη συνέχεια επεκτάθηκε και συνδυάστηκε με τα εργαστήρια δεξιοτήτων και ειδικότερα τον θεματικό κύκλο που αφορά τα δικαιώματα των παιδιών.

Παρατίθενται κάποιοι από τους στόχους που τέθηκαν σύμφωνα με το Πρόγραμμα Σπουδών για την Προσχολική Εκπαίδευση (Πεντέρη, Χλαπάνα, Μέλλιου, Φιλιππίδη, & Μαρινάτου, 2022)

ΓΝΩΣΕΙΣ:

• Να αναγνωρίζουν θετικά και αρνητικά συναισθήματα
• Να διακρίνουν καταστάσεις που μπορεί να τους δημιουργούν θετικά και αρνητικά συναισθήματα
• Να προσδιορίζουν τα δικαιώματα των παιδιών
• Να αναγνωρίζουν ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από στέγη, τροφή, νερό, ενδυμασία και ασφάλεια
• Να προσδιορίζουν τον ρόλο ως ένα μέσο για να υποδυθούν έναν «άλλον» χαρακτήρα και να αλληλοεπιδράσουν σε έναν «άλλο» χρόνο και χώρο

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ:

• Να κάνουν περιγραφές με λογική σειρά και συνέπεια
• Να διατυπώνουν και να συνοψίζουν επιχειρήματα για την τεκμηρίωση απόψεων
• Να περιγράφουν καταστάσεις που προκαλούν θετικά και αρνητικά συναισθήματα
• Να χρησιμοποιούν κατάλληλο λεξιλόγιο για να περιγράψουν τα συναισθήματα και να εξηγήσουν μια συναισθηματική κατάσταση
• Να κάνουν υποθέσεις και να επιχειρούν να ερμηνεύσουν τα συναισθήματα των άλλων
• Να ταυτίζονται συναισθηματικά με πραγματικά ή φανταστικά πρόσωπα
• Να περιγράφουν αξίες που είναι σημαντικές για την κοινωνική ζωή (π.χ σεβασμός, αλληλεγγύη κτλ)
• Να συνθέτουν πρωτότυπα έργα συνδυάζοντας υλικά με δημιουργικό τρόπο
• Να δομούν τα στοιχεία του ρόλου τους στο πλαίσιο ενός σεναρίου

ΣΤΑΣΕΙΣ:

• Να ευαισθητοποιούνται και να αναπτύσσουν υπεύθυνη στάση και δράση για να υποστηρίξουν τα δικαιώματα των παιδιών και των ανθρώπων
• Να εκτιμούν τη σημασία του εθελοντισμού και να συνειδητοποιούν ότι με τις πράξεις τους μπορούν να συμβάλλουν στο κοινωνικό σύνολο
• Να βιώνουν πραγματικές η φανταστικές καταστάσεις και να προσεγγίζουν την οπτική του «άλλου», μέσα από τους ρόλους που υποδύονται

Η πρώτη φάση προσέλκυσης του ενδιαφέροντος επιτεύχθηκε μέσω μιας μικρής ψηφιακής αφήγησης με τον τίτλο Μοχάντεσαχ. Στη συνέχεια σε ένα ψηφιακό εργαλείο εννοιολογικής χαρτογράφησης καταγράφτηκαν οι ιδέες των μαθητριών και μαθητών πάνω σε καίρια ζητήματα που προέκυψαν από το βίντεο και ενδεικτικά αφορούσαν πολιτισμικά χαρακτηριστικά της χώρας προέλευσης, το δίπολο πόλεμος-ειρήνη, το ταξίδι των προσφύγων, τον ρόλο του σχολείου και της ανοιχτής αγκαλιάς στη χώρα υποδοχής. Η χρήση της ψηφιακής αφήγησης δίνει νέες προοπτικές στον τρόπο προσέγγισης ενός θέματος, είναι ελκυστική για τις μαθήτριες και τους μαθητές και κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον τους σε αντίθεση με τις παραδοσιακές προσεγγίσεις. Η αξιοποίηση πολυτροπικών μέσων βοηθάει επίσης στη διαφοροποιημένη διδασκαλία και τη συμπερίληψη παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή κατανόησης της γλώσσας.

Αξιοποιήθηκε το παιχνίδι της παντομίμας και της τεχνικής των παγωμένων εικόνων από τη θεατρική τέχνη. Τα παιδιά μοίρασαν ρόλους και προσπάθησαν να αναπαραστήσουν τη σύντομη ιστορία της μικρής πρωταγωνίστριας και των υπόλοιπων προσφύγων. Στο τέλος, το παιδί που είχε επωμιστεί το ρόλο της Μοχάντεσαχ κάθισε στην «ανακριτική καρέκλα», όπου δέχτηκε με τη σειρά τις ελεύθερες ερωτήσεις των υπόλοιπων μαθητριών και μαθητών. Τόσο οι παγωμένες εικόνες, όσο και η τεχνική της ανακριτικής καρέκλας βοήθησαν στην ανάδειξη των συναισθημάτων των ηρώων της ιστορίας σε κάθε στιγμή του πολύπαθου ταξιδιού και στην ταυτόχρονη ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, καθώς προσπαθούν να μπουν στη θέση του άλλου.

Με αφορμή την πρόταση του βίντεο της ψηφιακής αφήγησης «Τα παιδιά παίζουν πολλά παιχνίδια όπως εσείς και χαίρονται και γελούν όπως και εμείς» και στα πλαίσια της διαπολιτισμικής προσέγγισης μπορούμε να αναζητήσουμε στο διαδίκτυο παραδοσιακά παιχνίδια από το Αφγανιστάν. Τα παραδοσιακά παιχνίδια άλλων χωρών αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία, αφενός για να καρπωθούν τα παιδιά τα οφέλη από την ανάπτυξη βασικών κινητικών δεξιοτήτων που προσφέρει η ενασχόληση με τα κινητικά παιχνίδια, αφετέρου για να ανακαλύψουν τις ομοιότητες που έχουν με τα ελληνικά παραδοσιακά παιχνίδια. Γιατί τελικά τα παιδιά, όπου κι αν βρίσκονται, παίζουν με τον ίδιο τρόπο, χωρίς να γνωρίζουν σύνορα.

Ενδεικτικοί ιστότοποι:

• https://www.afghan-web.com/games/kids-games/#jozbaazi
• https://www.afghanistan-analysts.org/en/reports/context- culture/playful-pastimes-and-much-more-seven-folk-games-from-afghanistan/

Αξιοποιήθηκε το βιβλίο Ζαχρά και  Νικόλας της Σοφίας Πανίδου (2018). Η εξαιρετική εικονογράφηση της αντιστικτικής - παράλληλης ζωής δύο παιδιών, ενός κοριτσιού πρόσφυγα και ενός αγοριού από την Ελλάδα, έδωσε νέα στόχευση στη συζήτηση με καινούρια ερωτήματα και προεκτάσεις. Τέθηκαν ερωτήσεις σχετικές με το ποια δικαιώματα καταπατούνται σε μια κατάσταση πολέμου και αναγκαστικής φυγής σε συνάρτηση με τα θεμελιώδη δικαιώματα των παιδιών.  Διαδικτυακό Παιχνίδι Εμπέδωσης των Δικαιωμάτων των Παιδιών (αντλημένο από το διαδίκτυο/τα δικαιώματα ανήκουν στην/στον δημιουργό του).

Παρακολουθήσαμε την ιστορία της Ειρήνης με τις αλλεπάλληλες περιπέτειές της και αξιοποιήσαμε κάποιο από το προτεινόμενο εκπαιδευτικό υλικό. Τα παιδιά προσπάθησαν να φανταστούν και να απεικονίσουν πως φαντάζονται την ιδανική πολιτεία που θα φιλοξενήσει την Ειρήνη (φύλλο εργασίας από Τ. Μάνεση).  

Επεξεργαστήκαμε το βιβλίο Τι θα πάρω μαζί μου, φεύγοντας! (Κάντζου & Νικολούδη, 2016), στο οποίο την ιστορία αφηγείται η βαλίτσα ενός μικρού κοριτσιού. Τα παιδιά κλήθηκαν να σκεφτούν τι θα έβαζαν μέσα στη βαλίτσα τους αν αναγκαζόταν να φύγουν για μια άλλη χώρα.

Μέσα από ένα παράλληλο, δομημένο πρόγραμμα δημιουργικής γραφής, βασισμένο στην τρίπρακτη αριστοτελική δομή και στα επιμέρους δομικά στοιχεία της αφήγησης, έγινε προσπάθεια δημιουργίας μιας δικής μας ιστορίας σχετικά με το ταξίδι των προσφύγων. Μετά από μια σύντομη προπαρασκευαστική περίοδο που περιελάβανε εισαγωγικές δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, έγινε εισαγωγή στο στήσιμο των χαρακτήρων, στο περιβάλλον (χωροχρόνο), στο πρόβλημα, στους φίλους και στους ανταγωνιστές, στις περιπέτειες και τη λύση. Χρησιμοποιήθηκαν επιπλέον στοχευμένες δράσεις προσαρμοσμένες στο αναπτυξιακό στάδιο των παιδιών και τις αρχές της διαθεματικότητας, της διερεύνησης, της  συνεργασίας και της παιχνιδοκεντρικής μάθησης.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι η ιστορία με τίτλο: Οι περιπέτειες του Ομάρ και της Λάιλα. Τα παιδιά συνεργάστηκαν, προκειμένου να δημιουργηθεί το τελικό προϊόν όπου αξιοποιήθηκαν δικές τους ζωγραφιές, εικόνες τεχνητής νοημοσύνης και πρόσθετα στοιχεία. Η εικονογράφηση χρησιμοποιήθηκε για τρεις διαφορετικές εκδοχές παρουσίασης. Η πρώτη αφορά την αφήγηση της ιστορίας με την τεχνική του ιαπωνικού θέατρου δρόμου Kamishibai (για πληροφορίες βλ. δικτυογραφία),  η δεύτερη, συνδυαστικά με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων οδήγησε στη δημιουργία ενός ηλεκτρονικού βιβλίου και η τελική είναι το δέσιμο των πρωτότυπων φύλλων σε βιβλίο για τη βιβλιοθήκη της τάξης.                                 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κάντζου, Ε., & Νικολούδη, Τ. (2016). Τι θα πάρω μαζί μου, Φεύγοντας! Αθήνα: Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης.

Πανίδου, Σ. (2018). Ζαχρά και Νικόλας. Οι ιστορίες τους. Αθήνα: Παπαδόπουλος.

Πεντέρη, Ε., Χλαπάνα, Ε., Μέλλιου, Κ., Φιλιππίδη, Α., & Μαρινάτου, Θ. (2022). Πρόγραμμα Σπουδών για την προσχολική εκπαίδευση(Δεύτερη). Αθήνα: Ι.Ε.Π. Ανάκτηση Ιανουάριος 12, 2025, από https://www.iep.edu.gr/el/nea-ps-provoli

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ

Marqués-Ibáñez, A.-I. (χ.χ.). doi:10.17165/TP.2017.1-2.2

Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR). (χ.χ.). Ανάκτηση Δεκέμβριος 24, 2024, από https://www.unhcr.org/gr/eirini