1ο Δημοτικό Σχολείο Μαγούλας

Η ενότητα Δ του μαθήματος της Γεωγραφίας της Στ’ τάξης με τίτλο Οι ήπειροι διδάχθηκε και ολοκληρώθηκε με τη μέθοδο project. Οι 22 μαθητές της Στ’ τάξης χωρίστηκαν σε έξι ομάδες των τριών και τεσσάρων ατόμων, κάθε μία από τις οποίες ανέλαβε από μία ήπειρο, εκτός της Ανταρκτικής. Κάθε ομάδα σχεδίασε και ζωγράφισε την ήπειρο που είχε αναλάβει σε ένα ή περισσότερα χαρτόνια. Πάνω σε και γύρω από την εικαστική απεικόνιση της κάθε ηπείρου οι μαθητές είχαν τοποθετήσει κείμενο σε αποκόμματα χαρτιών, με σημαντικές πληροφορίες για την εκάστοτε ήπειρο, οι οποίες κατηγοριοποιήθηκαν σε έξι θεματικές ενότητες:

1. Γεωγραφική θέση (από ποιες θάλασσες/ωκεανούς περιβάλλεται, με ποιες χώρες συνορεύει)
2. Οριζόντιος και κάθετος Διαμελισμός (βουνά, ποτάμια, λίμνες κλπ.)
3. Φυσικό περιβάλλον (κλίμα, ζώνη, βλάστηση, χλωρίδα, πανίδα, ύπαρξη κάποιας ερήμου και πώς επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον)
4. Πολιτισμός: μνημεία-αξιοθέατα-φαγητό-ήθη-έθιμα-παραδόσεις-παραγωγή αγαθών και υλών-θρησκείες
5. Πληθυσμός και πυκνότητα πληθυσμού-χαρακτηριστικά ανθρώπων-φυλές
6. Σχέσεις κρατών-μελών σύμφωνα με την Ιστορία μέχρι και σήμερα

Απώτερος στόχος του project ήταν οι μαθητές να ενώσουν όλες τις ηπείρους μαζί, δημιουργώντας έναν αυτοσχέδιο παγκόσμιο χάρτη, ο οποίος θα μπορούσε να χρησιμεύσει σε κάθε άνθρωπο που θα ήθελε να μάθει βασική παγκόσμια Γεωγραφία, να αποκτήσει ενδιαφέρουσες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις ή και σε κάθε άνθρωπο που θα ήθελε να επιλέξει έναν προορισμό για ταξίδι ψυχαγωγίας και αναψυχής.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο λόγος που η Ανταρκτική δε συμπεριλήφθηκε στον αυτοσχέδιο παγκόσμιο χάρτη των μαθητών ήταν γιατί σε κάποιες από τις προαναφερθείσες θεματικές ενότητες (π.χ. θεματική ενότητα 2, 4, 5, 6) δεν υπήρχε πληθώρα πληροφοριών και υπήρξε η φιλοσοφία η συμμετοχή και η δουλειά όλων των μαθητών να είναι ισότιμη. Επιπλέον το σχολικό βιβλίο, το οποίο αποτέλεσε μία από τις βασικότερες πηγές αναζήτησης πληροφοριών από τους μαθητές, δεν περιλαμβάνει την Ανταρκτική. Καθώς η συγκεκριμένη εκπαιδευτική δράση σχετίζεται με τον Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης του Ο.Η.Ε. για το 2023 Ποιοτική Εκπαίδευση βασικός πυλώνας της οποίας είναι η παροχή ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση (Tonegawa, 2022) και δεδομένου ότι δεν είχαν πάντοτε όλοι οι μαθητές την ευκολία άμεσης πρόσβασης στο διαδίκτυο, επομένως αξιοποιούσαν το σχολικό τους εγχειρίδιο, θεωρήθηκε δίκαιο και ισότιμο από την εκπαιδευτικό της τάξης να παραμείνει η Ανταρκτική εκτός του project. Ωστόσο, οι μαθητές, σε ξεχωριστές διδακτικές από την τέλεση του project ώρες, μοιράστηκαν μέσα στην τάξη διάφορες πληροφορίες που προθυμοποιήθηκαν να βρουν για την Ανταρκτική από έντυπες ή ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες και έπειτα ακολούθησε εκτενής συζήτηση.

Κατά την έναρξη του project (Δεκέμβριος 2022) η δασκάλα της τάξης μοίρασε στα παιδιά ένα φύλλο εργασίας ομαδοσυνεργατικής δουλειάς (επισυνάπτεται αυτούσιο παρακάτω). Μέσα σε αυτό αναγράφονταν οι θεματικές ενότητες σχετικά με τις πληροφορίες που θα έπρεπε να αναζητήσουν οι μαθητές, μία ενότητα στην οποία θα κατέγραφαν ποια ή ποιες θεματικές ενότητες θα αναλάμβανε κάθε μέλος κάθε ομάδας, σε ποιες πηγές αναζήτησης δεδομένων θα ανέτρεχαν, οι προθεσμίες αποπεράτωσης κάθε δραστηριότητας-αρμοδιότητας που είχαν να επιτελέσουν (για να μην είναι το φύλλο εργασίας πολύ μεγάλο σε έκταση και ποσότητα και για να εστιάσουν στη σημαντική πληροφορία, η κάθε αρμοδιότητα που τους ανατίθετο, καταγραφόταν σε σχετικό τετράδιο καθηκόντων), η ημερομηνία της τελικής παρουσίασης του χάρτη και οι αλληλεπιδραστικές ερωτήσεις που θα έκανε η κάθε ομάδα στις υπόλοιπες ομάδες, αξιοποιώντας κάποιο εργαλείο web 2.0 (π.χ. Kahoot!), προκειμένου να διαπιστωθεί με παιγνιώδη τρόπο ποιες σημαντικές πληροφορίες συγκράτησαν όλοι οι μαθητές της τάξης για όλες τις ηπείρους ξεχωριστά.

Οι μαθητές εργάστηκαν ατομικά, μα κυρίως ομαδικά αναζητώντας πληροφορίες για την ήπειρο της ομάδας τους από διάφορες πηγές όπως το σχολικό τους βιβλίο, φυλλάδια με πληροφορίες από έγκυρες πηγές που τους είχε διαμοιράσει η εκπαιδευτικός της τάξης, εγκυκλοπαίδειες και περιοδικά (π.χ. National Geographic) σε έντυπη μορφή και διαδικτυακές πηγές, όπως το google scholar, ιστοσελίδες με εκπαιδευτικό περιεχόμενο και εικονικές περιηγήσεις π.χ. Γεωγραφικοί, National Geographic kids, Google Earth, UNESCO και άλλα σχετικά ψηφιακά αποθετήρια.

Στο τέλος κάθε προθεσμίας και αφού κάθε μέλος κάθε ομάδας είχε βρει πληροφορίες για τη θεματική ενότητα ή τις θεματικές ενότητες που είχε αναλάβει, τα μέλη των ομάδων κάθονταν στην τάξη ανά ομάδες και επέλεγαν τις πληροφορίες που θα τοποθετούσαν στον χάρτη. Τις αποκωδικοποιούσαν, τις συνέθεταν όλες μαζί και έφτιαχναν ένα αρχείο με αποκόμματα των εκτυπωμένων αρχείων που είχαν φέρει – τα οποία περιείχαν είτε τις πληροφορίες αυτούσιες από την πηγή τους, είτε κείμενα που είχαν γράψει τα ίδια τα παιδιά, ιδίως όταν οι πληροφορίες είχαν αντληθεί από έντυπες κυρίως πηγές – για να τα εναποθέσουν πάνω στον χάρτη. Κατά αυτόν τον τρόπο είχαν αποθηκεύσει σε ξεχωριστούς φακέλους, έναν για κάθε θεματική ενότητα, όλες τις πληροφορίες που έβρισκαν σε κάθε αναζήτησή τους.

Για τη δημιουργία του χάρτη οι μαθητές χρησιμοποίησαν διάφορα εύχρηστα υλικά. Στην αρχή αποτύπωσαν σε ρυζόχαρτο το ακριβές σχήμα κάθε ηπείρου. Έπειτα και αφού είχαν κολλήσει το ρυζόχαρτο πάνω σε ένα ή περισσότερα κομμάτια από χαρτόνι, έκαναν το ίδιο με τα κράτη των ηπείρων, πάνω στα οποία σημείωναν πού βρίσκονται η πρωτεύουσα και οι μεγάλες πόλεις τους. Τοποθετούσαν με πινέζες τις οποίες ζωγράφιζαν, τα σημεία στα οποία βρίσκονται μεγάλα ποτάμια, λίμνες, βουνά και οροσειρές, ενώ σχεδίασαν διακριτικά τα στοιχεία του οριζόντιου διαμελισμού τους (π.χ. ακτογραφικά στοιχεία, μεγάλες χερσονήσους κ.ά.). Στο τέλος κολλούσαν γύρω από την ζωγραφισμένη ήπειρο τα αποκόμματα με τις πληροφορίες και έτσι είχαν δημιουργήσει έναν χάρτη για κάθε ήπειρο.

Κάθε ήπειρος αποτελούσε ένα κομμάτι του παζλ του μεγάλου αυτοσχέδιου παγκόσμιου χάρτη, ο οποίος συντέθηκε όταν κάθε ήπειρος ξεχωριστά ήταν έτοιμη. Η προθεσμία για την ολοκλήρωση των ηπείρων και του χάρτη τους ήταν κοινή για όλες τις ομάδες, προκειμένου να ξεκινήσουν να συνεργάζονται όλες οι ομάδες μαζί για να δημιουργήσουν σταδιακά την τελική κατασκευή. Για να γίνει αυτό ενώθηκαν σχεδόν όλα τα θρανία της τάξης ούτως ώστε να χωρέσει ο χάρτης και να έχουν την άνεση να δουλεύουν όλες οι ομάδες μαζί. Από την πίσω πλευρά όλα τα κομμάτια κολλήθηκαν με σιλικόνη και κολλητικές ταινίες. Για τον σχεδιασμό και τη ζωγραφική χρησιμοποιήθηκαν απλά μολύβια, ξυλομπογιές, ξύσματα ξυλομπογιάς, μαρκαδόροι και νερομπογιές. Αφότου οι ομάδες τελείωσαν με την κάθε ήπειρο, άρχισαν όλες μαζί να ζωγραφίζουν τις θάλασσες και τους ωκεανούς, ενώ παράλληλα έφτιαξαν και ένα υπόμνημα για να γίνεται κατανοητό από όσους παρατηρούσαν τον χάρτη τι συμβολίζει κάθε απόκομμα με πληροφορίες. Πάνω στα αποκόμματα οι μαθητές σχεδίασαν τα αντίστοιχα με το υπόμνημα σύμβολα για να αντιστοιχίσουν πληροφορίες υπομνήματος και στοιχεία χάρτη.

Την ημέρα της παρουσίασης (Ιούνιος 2023) κάθε ομάδα ανέδειξε το έργο της και έθεσε ερωτήσεις με τη συμβολή της δασκάλας τους στις υπόλοιπες ομάδες, ούτως ώστε όλοι οι μαθητές να συγκρατήσουν σημαντικές πληροφορίες για κάθε ήπειρο. Άξιο αναφοράς είναι ότι κατά τη διάρκεια της συνεργασίας όλων των ομάδων πάνω στο τελικό προϊόν, οι μαθητές παρατηρούσαν και διάβαζαν όλες τις πληροφορίες για να δουν τι είχαν συμπεριλάβει οι συμμαθητές τους που ανήκαν σε διαφορετική ομάδα εργασίας και έκαναν διαπιστώσεις, πρότειναν μικρές αλλαγές, διεξήγαγαν συμπεράσματα και παράλληλα συγκρατούσαν σημαντικές πληροφορίες όχι όμως ως στείρα γνώση, διαβάζοντας και αποστηθίζοντας όσα έγραφε το σχολικό τους εγχειρίδιο, αλλά μέσα από τη δράση, το βίωμα, την ουσιαστική επικοινωνία και τη γόνιμη συνεργασία.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Tonegawa, Y. (2022). ‘Education in sdgs: What is inclusive and equitable quality education?’, Sustainable Development Goals Series, pp. 55–70.