Το σχέδιο που παρουσιάζεται είναι μέρος ενός ευρύτερου εκπαιδευτικού προγράμματος που υλοποιείται στο σχολείο μας και στηρίζεται σε δύο ερευνητικές και δημοσιευμένες δουλειές
Α. «Η ανάπτυξη της ατομικής και συλλογικής ευθύνης των παιδιών μέσα από τις σχέσεις των συνομηλίκων, ένα πιλοτικό πρόγραμμα στο σύνολο των παιδιών μιας σχολικής μονάδας νηπιαγωγείου – παιδικού σταθμού».
Μπάρμπας Γ., Καθάριου Α., κ.α (Πρακτικά του 3ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας τομ. Α΄, σελ 703-713, Λάρισα, 2017)
Β. «Η Εκπαίδευση στην Ικανότητα Επίλυσης Προβλημάτων στην Προσχολική Ηλικία: ένα πιλοτικό πρόγραμμα», 3ο Βραβείο Καλύτερης Εργασίας.
Μπάρμπας Γ., Καθάριου Α., Τσιατήρα Ε. (2022) «Η Εκπαίδευση στην Ικανότητα Επίλυσης Προβλημάτων στην Προσχολική Ηλικία: ένα πιλοτικό πρόγραμμα» στα Πρακτικά Εργασιών 8ου Διεθνούς Συνεδρίου, για την προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, Λάρισα 14-16 Οκτωβρίου 2022 (τόμος α΄) σελ. 349-357
https://drive.google.com/drive/folders/1vGPjl_Prz_tb4Zad2Awb1QTXdnnJT0jX
Το πρόγραμμα έχει νέα και ισχυρή θεωρητική βάση από πιο πρόσφατα και σύγχρονα παιδαγωγικά ρεύματα και επιστημονικές θεωρίες
1.Κοινωνιολογική Θεωρία της κουλτούρας των συνομηλίκων
2.Θεωρία της κοινωνικής επάρκειας από το χώρο της Γνωστικής Ψυχολογίας
- Θεωρίες διδακτικής για τον ορισμό και την επίλυση προβλήματος
Δομείται σε δύο άξονες και έχει παρουσιάσει ορατά αποτελέσματα σε όλα τα παιδιά:
Α. Εκπαίδευση για την ανάπτυξη σύνθετων κοινωνικών δεξιοτήτων με ελεύθερες δραστηριότητες ομαδικού παιχνιδιού και μέσα από την αυτόνομη διαχείριση των σχέσεων από τα ίδια τα παιδιά
Β. Εκπαίδευση των παιδιών στην επίλυση προβλημάτων με την μέθοδο των τριών βημάτων όχι μόνο στα μαθηματικά αλλά με τη σύγχρονη εφαρμογή του στην Εκπαίδευση.
Οι δύο παραπάνω άξονες συντίθενται, αλληλοεπιδρούν και παράγουν αποτελέσματα όπως η κοινωνική επάρκεια και μέσα από τη δημιουργία ενός παιδαγωγικού κλίματος όπου η ελευθερία συνδυάζεται με την ευθύνη της συλλογικής λειτουργίας μέσα από τις σχέσεις τους. Βασικό χαρακτηριστικό της μεθόδου είναι η μη εμπλοκή του ενήλικα στην μεταξύ τους επιχειρηματολογία για την έρευση της λύσης με σκοπό την τροποποίηση της συμπεριφοράς απεύθυνσης για βοήθεια στον ενήλικα μέσα απο το συνδυασμό της ελευθερίας μαζί με την ευθύνη.
Επίλυση προβλήματος στην προσχολική εκπαίδευση με την μέθοδο των τριών βημάτων.
Τόσο η εποχή μας, όσο και η εξέλιξη των επιστημών που ασχολούνται με τον άνθρωπο, μας έδειξαν νέους δρόμους και σύγχρονες διαφοροποιημένες ανάγκες των παιδιών μέσα από τα δεδομένα της νέας πραγματικότητας. Μαθαίνουμε να μαθαίνουμε για έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς. Η προσαρμοστικότητα και η ανάπτυξη της συλλογιστικής ικανότητας αναδεικνύονται βασικές προτεραιότητες για την Εκπαίδευση.
Η επίλυση προβλήματος στο σχολείο έχει συνδεθεί ιδιαίτερα με τη διδασκαλία των μαθηματικών αλλά τα τελευταία χρόνια έχει ενταχθεί στα αναλυτικά προγράμματα ως προτεινόμενος τρόπος εργασίας πάνω σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα
Πρόβλημα θεωρείται μία κατάσταση που εγείρει ανοιχτές ερωτήσεις, προκαλώντας νοητικά κάποιον ο οποίος δεν είναι άμεσα εφοδιασμένος με μεθόδους και αλγορίθμους που να επιτρέπουν την απάντηση των ερωτήσεων και την επίλυσή του (Niss, 1988).
Στον ελληνικό χώρο, παρ’ ότι τα αναλυτικά προγράμματα υποστηρίζουν τη δυνατότητα των παιδιών να λύνουν προβλήματα καθημερινών καταστάσεων ειδικά στην προσχολική ηλικία δεν υπάρχει συστηματική εκπαίδευση πάνω στον αναλυτικό τρόπο επεξεργασίας. Η αναλυτική επεξεργασία των δεδομένων είναι βασική προϋπόθεση για τη διδακτική της επίλυσης προβλήματος.
Δύο είναι τα κρίσιμα ζητήματα που καλείται να διαχειριστεί ο λύτης ενός προβλήματος. Το πρώτο είναι η επεξεργασία των στοιχείων της κατάστασης Η αναγνώριση των χαρακτηριστικών και ιδιοτήτων των δεδομένων, για τη συγκρότηση της αναπαράστασης του προβλήματος. Το δεύτερο είναι η επεξεργασία των σχέσεων μεταξύ των δεδομένων και των ερωτημάτων του προβλήματος ώστε να διαμορφωθεί η στρατηγική και η μέθοδος για την απάντησή τους (Marchis, 2013; Van de Walle et al., 2017).
Περιεχόμενο και οργάνωση του προγράμματος
Η μέθοδος των τριών βημάτων
Το παιδί εκπαιδεύεται στον αναλυτικό τρόπο επεξεργασίας και σε διεργασίες συλλογισμού και επίλυσης μέσα από τα 3 στάδια της μεθόδου.
- Στο πρώτο βήμα επεξεργάζεται μόνο του το πρόβλημα σε χρόνο μερικών λεπτών έτσι ώστε να δημιουργήσει μια πρώτη δική του αναπαράσταση και επεξεργασία των σχέσεων . Η οποία τις περισσότερες φορές είναι διαισθητική, παρορμητική και μερική (ολιστικός τρόπος), κάτι όμως αναμενόμενο για τα παιδιά αυτής της ηλικίας λόγω των αναπτυξιακών τους χαρακτηριστικών.
- Στο δεύτερο βήμα τα παιδιά ξαναεπεξεργάζονται από την αρχή το πρόβλημα αλλά οργανωμένα σε μικρές ομάδες. Εκεί είναι που συμβαίνει η μετατόπιση από τον ολιστικό τρόπο στον αναλυτικό. Μέσα από την ομαδοσυνεργατική διαδικασία ανταλλάσσοντας διαφορετικές γνώμες, αναγνωρίζουν πλέον όλα τα δεδομένα και τις σχέσεις μεταξύ αυτών. Εκεί, μέσα στην ομάδα θα αναζητήσουν το "πώς θα βρω τον τρόπο να το λύσω". Αυτά τα δύο στοιχεία άλλωστε συνθέτουν τον αναλυτικό τρόπο. Επιπλέον ότι δεν κατάφερε να κάνει ο καθένας μόνος του έρχεται να το ολοκληρώσει η ομαδική δουλειά.
- Στο τρίτο βήμα, τα έργα των ομάδων αναρτώνται σε σημείο που να έχουν όλοι πρόσβαση κι εκεί τα παιδιά σχολιάζουν, περιγράφουν, αναλύουν τον τρόπο που επέλεξαν και το αποτέλεσμα όχι μόνο της ομάδας τους αλλά και των άλλων ομάδων
- Τα προβλήματα σχεδιάζονται αποκλειστικά από εμάς με τα συγκεκριμένα κριτήρια της μεθόδου, οργανωμένα σε κατηγορίες (οπτικοαντιληπτικής διάκρισης, ταξινόμησης, διαμοιρασμού, αντιστοίχισης, εννοιολογικής συσχέτισης) και όχι μόνο στο πεδίο των μαθηματικών. Δημιουργήθηκαν έργα για κοινωνικά και περιαλλοντικά ζητημάτα.
- Στόχο έχουν να βάζουν ερωτήματα και να προκαλούν συζήτηση. Κάποιες φορές αναδεικνύουν πάνω από έναν τρόπους για τη λύση. Σκοπό έχουν να μετακινήσουν τα παιδιά από τον ολιστικό στον αναλυτικό τρόπο επεξεργασίας των δεδομένων.
- Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως μέσα από τη διαδικασία του δεύτερου βήματος, τον ομαδοσυνεργατικό τρόπο εργασίας, τα παιδιά βελτιώνουν σημαντικά το επίπεδο του λόγου με μεγάλο όφελος και θετικά αποτελέσματα σε δεξιότητες έκφρασης, επιχειρηματολογίας αλλά και στη διαχείριση των μεταξύ τους σχέσεων
Ο τρόπος που λειτουργούν οι εκπαιδευτικοί είναι καθοριστικός: δεν επεμβαίνουν παρά μόνο αν υπάρχει σοβαρό ζήτημα στην ομάδα και ποτέ με την προσφορά της απάντησης.
Οι συμπεριφορές των παιδιών και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της συζήτησης τους καταγράφονται και αναλύονται τόσο για τον σχεδιασμό παρεμβάσεων και την ενίσχυση των παιδιών όπου προκύπτει ανάγκη αλλά και για την αξιολόγηση του προγράμματος.
