Η μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο αποτελεί ορόσημο για τους μαθητές. Οι δυσκολίες για τους μαθητές αυξάνονται ιδιαίτερα κατά την περίοδο της μετάβασης καθώς αποχωρούν από το άνετο και οικείο περιβάλλον του Δημοτικού Σχολείου, χάνουν τους φίλους τους και τους συμμαθητές τους και ταυτόχρονα αρχίζουν να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες και τις προκλήσεις του Γυμνασίου οι οποίες έχουν σχέση με τα μαθήματα, τον φόρτο εργασίας, τη διαχείριση χρόνου και την αλλαγή των φίλων. Οι μαθητές βιώνουν συναισθήματα αγωνίας και σχετικής ανασφάλειας. Επιπλέον, η μετάβαση συντελείται στην πρώιμη εφηβική ηλικία των παιδιών, γεγονός που επιφέρει επιπρόσθετες δυσκολίες στην όλη διαδικασία, εφόσον περιλαμβάνει αλλαγές στη φυσική, κοινωνική, συναισθηματική και κοινωνική εξέλιξη των μαθητών. Στο πλαίσιο της πρωτογενούς πρόληψης οι μαθητές θα εμπλακούν βιωματικά σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που θα τους προετοιμάζει για το γυμνάσιο δίνοντάς τους πληροφορίες για το νέο τους σχολείο και ενθαρρύνοντάς τους να εκφράσουν τα συναισθήματα τους γι΄αυτήν την αλλαγή, όσο και εφοδιάζοντάς τους με τις απαραίτητες ψυχοκοινωνικές δεξιότητες για το μεγάλωμά τους. Έτσι, θα ευαισθητοποιηθεί τόσο η σχολική κοινότητα δημοτικού όσο και αυτή του γυμνασίου που θα δεχτεί την επίσκεψη γνωριμίας των μαθητών.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 1. Έναρξη του προγράμματος, γνωριμία και συμβόλαιο
Ο εκπαιδευτικός καλωσορίζει τους μαθητές και τους ενημερώνει για το πρόγραμμα: “ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ”
Τα παιδιά γνωρίζονται μεταξύ τους με έναν διαφορετικό τρόπο, γράφουν το όνομά τους και μοιράζονται με τους συμμαθητές τους σχετικές πληροφορίες, όπως πώς το πήραν, αν έχουν υποκοριστικό, πώς νιώθουν κ.τ.λ. Είναι το πρώτο άνοιγμα των σκέψεων τους και των συναισθημάτων προς τους συμμαθητές τους. Στη συνέχεια, οι μαθητές χωρίζονται σε ζευγάρια και, αφού σκεφτούν ατομικά συζητούν με τον συμμαθητή τους, τι περιμένουν από το πρόγραμμα, τι θέλουν να μάθουν και προτείνουν όρους και κανόνες που θα διευκολύνουν την επίτευξη του προγράμματος. Στη συνέχεια ενώνονται σε τετράδες με ένα άλλο ζευγάρι και μετά από συζήτηση απαντούν στα παραπάνω ερωτήματα. Κάθε ομάδα παρουσιάζει τα αποτελέσματα της εργασίας στην ομάδα, καταγράφονται οι κανόνες που θα ήταν χρήσιμοι και δημιουργείται το συμβόλαιο της τάξης, το οποίο αναρτάται στην τάξη. Η βιωματική συνάντηση κλείνει με τους μαθητές να λένε μια λέξη, ένα συναίσθημα, πώς φεύγουν από την πρώτη συνάντηση.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 2: Σενάρια γυμνασίου-Προσδοκίες και ανησυχίες
Αφού γίνει η σύνδεση με την προηγούμενη ενότητα, γίνεται υπενθύμιση των κανόνων του συμβολαίου. Οι μαθητές δημιουργούν τη δική τους ακρο/μεσοστοιχίδα για τη λέξη ΓΥΜΝΑΣΙΟ χρησιμοποιώντας λέξεις που τους εκφράζουν. Το κάθε παιδί σκέφτεται το καλύτερο και το χειρότερο σενάριο που θα του μπορούσε να συμβεί στο γυμνάσιο. Στη συνέχεια, ως ομάδα, συνθέτουν τις απαντήσεις τους και τις παρουσιάζουν στις άλλες ομάδες. Γίνεται συζήτηση και δημιουργούνται αφίσες με τις προσδοκίες κια ανησυχίες των μαθητών. Μετά από συζήτηση, αναδεικνύονται τα θέματα που απασχολούν την τάξη σχετικά με τη μετάβασή τους στο γυμνάσιο.
Η βιωματική συνάντηση κλείνει όπως και στην πρώτη ενότητα.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 3: Πειρασμοί και αποφάσεις Ι -Επιρροές
Αφού γίνει η αναφορά στα βασικά σημεία της συνάντησης και τα παιδιά χωρισθούν σε μικρές ομάδες, κάθε ομάδα παίρνει ένα σακουλάκι το οποίο περιέχει ένα γλυκό κι ένα χαρτί με τις παρακάτω οδηγίες: «Φάε το γλυκάκι και πείσε τους άλλους να κάνουν το ίδιο» ή «Μη φας το γλυκάκι και πείσε τους άλλους να κάνουν το ίδιο». Χωρίς να δείξουν σε κανέναν την οδηγία τους, σκέφτονται επιχειρήματα, και στη συνέχεια στη μικρή τους ομάδα παίζουν το σχετικό παιχνίδι ρόλων. Ο εκπαιδευτικός περνά από τις ομάδες και θέτει ερωτήματα, όπως : Ακολουθήσατε ή όχι την οδηγία; Πώς νιώσατε; Πείστηκε κάποιος να αλλάξει την οδηγία του; Πώς είναι να σας πείθει κάποιος; Πώς είναι όταν πείθετε κάποιον εσείς; Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει να καταγράψει επιχειρήματα: οι μισές ομάδες πώς θα πείσουν κάποιον να φάει ένα γλυκάκι και οι υπόλοιπες πώς θα πείσουν κάποιον να μη φάει ένα γλυκάκι. Ορίζουν εκπροσώπους. Ανά δύο οι ομάδες κάνουν διάλογο προσπαθώντας να πείσουν η μία την άλλη να φάνε ή όχι το γλυκάκι. Μιλούν οι εκπρόσωποι των ομάδων, τα υπόλοιπα μέλη παρακολουθούν και μπορούν να διευκολύνουν τον εκπρόσωπό τους, αν το χρειάζεται. Ακολουθεί συζήτηση γύρω από τα κάτωθι ερωτήματα: Ποιo είναι το θέμα που συζητάμε; Ποιoς μπορεί να ασκήσει επιρροή; Όλες οι επιρροές είναι ίδιες; Μπορεί η επιρροή να γίνει πίεση; Υπάρχουν τρόποι να αντιδράσουμε;
Δίνουμε ανακατεμένες τις κάρτες: ΠΑΡΑΤΗΡΩ – ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ – ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ – ΑΠΟΦΑΣΙΖΩ ΤΙ ΘΕΛΩ ΝΑ ΚΑΝΩ – ΔΡΩ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΜΟΥ. Οι μαθητές καλούνται να συζητήσουν και να τις βάλουν στη σωστή σειρά. Κάθε ομάδα παρουσιάζει τη σειρά καρτών που προτείνει. Γίνεται συζήτηση και στη συνέχεια αναρτούμε στην τάξη τις κάρτες με τη σωστή σειρά.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 4: Πειρασμοί και αποφάσεις ΙΙ Επιρροές
Κάθε ομάδα παίρνει ένα σενάριο. Συζητούν την ιστορία και απαντούν ως ομάδα στις σχετικές ερωτήσεις. Καταγράφονται όλες οι γνώμες που θα ακουστούν στη μικρή ομάδα. Παρουσιάζονται τα συμπεράσματα των ομάδων ανά σενάριο. Στη συζήτηση, κάνουμε σύνδεση με την προηγούμενη συνάντηση, εμβαθύνοντας στα θέματα της επιρροής και της λήψης απόφασης.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 5 : Εγώ και οι φίλοι μου- Φιλία
Τα παιδιά αφού χωρισθούν σε ομάδες, συζητούν και καταγράφουν με δημιουργικό τρόπο τα χαρακτηριστικά του καλού φίλου.
Παρουσιάζουν τα συμπεράσματα των ομάδων. Γίνεται σύνθεση των απαντήσεων και συζήτηση γύρω από τη φιλία: Οι φίλοι αποκτούν μεγαλύτερη σημασία για μας καθώς μεγαλώνουμε. Υπάρχουν οι «γνωστοί», οι «φίλοι» και οι «κολλητοί». Πώς ξεχωρίζω τον καλό φίλο; Ένας φίλος μπορεί και να με πιέζει; Μπορώ να λέω όχι σε έναν φίλο; Μπορεί να χαλάσει μια φιλία; Πότε; Αν τσακωθώ με έναν φίλο, αυτό σημαίνει ότι η φιλία χαλάει; Η φιλία είναι μια σχέση που χρειάζεται φροντίδα.
Έχουμε ετοιμάσει 4 αριθμημένους φακέλους. Σε κάθε φάκελο υπάρχει η αντίστοιχη ερώτηση: Πώς δείχνω σε κάποιον τη φιλία μου; Πότε χρειάστηκα τη βοήθεια ενός φίλου; Τι κάνω σε περίπτωση διαφωνιών; Μπορώ να αντιμετωπίσω ένα πρόβλημα στη φιλία χωρίς να τη διακόψω; Η κάθε ομάδα επιλέγει έναν αριθμημένο φάκελο. Συζητούν και προετοιμάζουν μία παντομίμα σύμφωνα με το θέμα που τους ζητείται. Μετά την παρουσίαση της παντομίμας οι μαθητές καλούνται να βρουν το θέμα της.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 6: Πάμε γυμνάσιο- Επίσκεψη στο γυμνάσιο
Τηλεφωνική επικοινωνία με το Γυμνάσιο και συνεννόηση για την επικείμενη επίσκεψη. Γίνεται η κατάλληλη προετοιμασία με τους μαθητές, ώστε να θέσουν τα κατάλληλα ερωτήματα και να πάρουν απαντήσεις στις απορίες τους. Τα παιδιά επισκέπτονται συγκεκριμένους χώρους του κτηρίου, γνωρίζουν μέλη του Συλλόγου Διδασκόντων και γίνεται συζήτηση γύρω από τα θέματα που τους απασχολούν.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 7 : Από το δημοτικό στο γυμνάσιο- Συζητώντας την επίσκεψή μας στο γυμνάσιο
Δίνουμε χρόνο ώστε, αν είναι εφικτό, όλα τα παιδιά να εκφραστούν σχετικά με την επίσκεψη στο γυμνάσιο: πώς τους φάνηκε, πώς ένιωσαν, τι τους έκανε εντύπωση.
Συζητούν και καταγράφουν με έναν δημιουργικό τρόπο τις ομοιότητες και τις διαφορές δημοτικού και γυμνασίου.
Οι μαθητές παρουσιάζουν τα συμπεράσματα των ομάδων. Σύνθεση των απαντήσεων και συζήτηση: υπάρχουν κοινά, αλλά υπάρχουν και διαφορές. Το γυμνάσιο είναι η συνέχεια του δημοτικού, και ακόμα κι αν σε κάποιους φαντάζει δύσκολο, είναι μια νέα αρχή και ένα ξεκίνημα μιας νέας φάσης ζωής.
Οι ομοιότητες και οι διαφορές δημοτικού-γυμνασίου, που παρουσιάζονται, καταγράφονται ταυτόχρονα από τον/την εκπαιδευτικό σε μεγάλο χαρτί και αναρτώνται στην τάξη.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 8 : Μεγαλώνουμε -Μπαίνουμε στην εφηβεία
Το κάθε παιδί παίρνει ένα ερωτηματολόγιο και το συμπληρώνει. Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αφιερώσουν χρόνο στο να το σκεφτούν και να το συμπληρώσουν με ειλικρίνεια. Τονίζουμε ότι από αυτά που θα σημειώσουν, θα μοιραστούν με τους/τις συμμαθητές/συμμαθήτριές τους μόνο αυτά που θέλουν και αισθάνονται άνετα να πουν. Χωρίζονται σε ομάδες και μοιράζονται ό,τι αισθάνονται άνετα από τα ερωτηματολόγιά τους. Εκφράζουν πώς νιώθουν. Όσες δυάδες θέλουν παρουσιάζουν τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Το κάθε ζευγάρι μεταφέρει ό,τι θέλει από τη συζήτησή τους. Συζητούν: Τι αλλαγές παρατηρούν; Πώς νιώθουν με αυτές τις αλλαγές;
Σύνθεση των απαντήσεων και συζήτηση: Όλοι μεγαλώνουμε, αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Καθένας έχει έναν δικό του ρυθμό να μεγαλώνει. Η εφηβεία φέρνει αλλαγές σε σωματικό, πνευματικό, ψυχολογικό επίπεδο, καθώς από παιδιά γινόμαστε ενήλικες. Διαφοροποίηση στα δύο φύλα. Οι αλλαγές μάς δημιουργούν ανάμεικτα συναισθήματα. Το να μεγαλώνεις όμως είναι υπέροχο.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 9: Αποχαιρετούμε και προχωρούμε -Κλείσιμο προγράμματος
Τα παιδιά χωρίζονται σε 5 ομάδες και θα περάσουν 5 «δοκιμασίες» που θα τους βοηθήσουν να ξαναδούν τι συζητήσαμε στο πρόγραμμα και να κλείσουν τις συναντήσεις.
1. καλό νέο-κακό νέο: Κάνουν προτάσεις με τον εξής τρόπο: «Το κακό νέο είναι… αλλά το καλό νέο είναι…». Π.χ., το κακό νέο είναι ότι πηγαίνοντας στο γυμνάσιο θα χάσω τους φίλους μου, αλλά το καλό νέο είναι ότι θα βρω νέους.
2. Ετοιμάζουμε βαλίτσες:Συζητούν και καταγράφουν: «Τι κερδίσαμε στο δημοτικό και παίρνουμε μαζί μας τώρα στο γυμνάσιο;»
3. Το ΓΥΜΝΑΣΙΟ της τάξης μας: Ξαναμοιράζουμε τις ακρο/μεσοστιχίδες ΓΥΜΝΑΣΙΟ της δεύτερης συνάντησης. Το κάθε παιδί ξαναβλέπει τη δική του και κάνει, αν θέλει, αλλαγές. Στη συνέχεια τις παρουσιάζουν στη μικρή τους ομάδα. Ως ομάδα και χρησιμοποιώντας λέξεις από τις δικές τους ακρο/μεσοστιχίδες ή άλλες, που σε αυτή τη φάση έχουν νόημα για τους ίδιους, φτιάχνουν την κοινή ακρο/μεσοστιχίδα ΓΥΜΝΑΣΙΟ.
Οι μικρές ομάδες παρουσιάζουν τις ακρο/μεσοστιχίδες τους. Όλοι μαζί φτιάχνουμε την ακρο/μεσοστιχίδα ΓΥΜΝΑΣΙΟ της τάξης, επιλέγοντας λέξεις από τις προτάσεις των μικρών ομάδων. Καθένας και καθεμιά επιλέγει και ψηφίζει τις λέξεις που του ταιριάζει πιο πολύ, ανεξάρτητα από το τι πρότεινε πριν στις μικρές του ομάδες. Αναρτούμε την ακρο/μεσοστιχίδα ΓΥΜΝΑΣΙΟ στην τάξη.
-
Σου χαρίζω: Ο καθένας και η καθεμιά δίνει στον διπλανό/ή του από τα δεξιά ή τα αριστερά μία ευχή/δώρο για τώρα που αποχωρίζονται και θα πάνε στο γυμνάσιο. Η ευχή/δώρο δίνονται προσωπικά και δυνατά ώστε όλοι να ακούμε. Είναι σημαντικό να ακουστούν όλες οι ευχές από όλους.
-
Ζωντανός σύνδεσμος: Στόχος είναι όλα τα παιδιά να ενωθούν σε έναν κύκλο. Ξεκινά ένας/μία μαθητής/τρια και καλεί κάποιον/α με τον/την οποίο/α έχουν κάτι κοινό: «Καλώ τον/την… που μας συνδέει…». Με τον ίδιο τρόπο συνεχίζεται η διαδικασία ώστε όλοι και όλες να μπουν στον κύκλο και ο κύκλος να κλείσει με την ίδια λογική, δηλαδή να αναφερθεί τι συνδέει τα δύο παιδιά, το πρώτο και το τελευταίο.
