Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με βασική θεματολογία τα «Ανθρώπινα Δικαιώματα», πραγματεύεται ζητήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη ικανοτήτων και ηθικών αξιών όπως ο αλληλοσεβασμός, η ενσυναίσθηση, η αποδοχή, η αλληλεγγύη. Επιπλέον η κατανόηση και η αποδοχή της διαφορετικότητας ταυτόχρονα με την ευαισθητοποίηση σε θέματα που άπτονται των ανθρωπίνων σχέσεων με βασική επιδίωξη τη διαμόρφωση ανθρωπιστικής συνείδησης, αποτέλεσαν πρωταρχικό στόχο των δραστηριοτήτων. Το πρόγραμμα επιπλέον, στοχεύει να συμβάλει με αυτόν τον τρόπο στη διαμόρφωση αξιών και προσωπικοτήτων, που γνωρίζουν και υπερασπίζονται σθεναρά με την στάση, τις πράξεις και τον λόγο τους τα δικαιώματα τους, αντιστεκόμενοι και αντιστεκόμενες στα κοινωνικά καθιερωμένα στερεότυπα, που προωθούν ανισότητες και αδικία.
Συνοψίζοντας, προσδοκά στην διαμόρφωση θετικών και κατάλληλων στάσεων και συμπεριφορών για τα κοινωνικά και ηθικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη ζωή. Ταυτόχρονα, επιχειρεί την υιοθέτηση των στάσεων και συμπεριφορών αυτών από τα παιδιά με προσανατολισμό να βαδίσουν μεγαλώνοντας με αυτές ως αρχές και αξίες.
Η οργάνωση του προγράμματος στηρίχθηκε στη διερευνητική μάθηση, στην ομαδοσυνεργατική μάθηση και στη συστημική μάθηση.
Το πρόγραμμα διαμορφώθηκε σε 6 φάσεις οι οποίες αναλύονται παρακάτω.
Φάση 1 – Ευαισθητοποίηση με το θέμα
Στην πρώτη φάση του προγράμματος τα παιδιά μέσα από παιχνίδια ψυχοκίνησης, προβληματίστηκαν σχετικά με τους δεσμούς που αναπτύσσονται μέσα σε μία ομάδα, σαν την ομάδα της σχολική τάξης. Ξεκινήσαμε άγνωστοι, σιγά-σιγά ήρθαμε πιο κοντά και τώρα έχουμε γνωριστεί και αγαπηθεί τόσο πολύ που μοιάζουμε σαν ένας κύκλος, σαν μία αλυσίδα. Η ομάδα παραλληλίζεται με μία αλυσίδα δεμένη σφιχτά, που δεν σπάει ποτέ, ακόμα κι αν πέσουμε κάτω, ο κόμπος δεν λύνει. Έτσι συμβαίνει και στην πραγματική ζωή, στην μικρή κοινωνία μας που ονομάζεται τάξη Νηπιαγωγείου, είμαστε δεμένοι συναισθηματικά και ακόμα και όταν προκύπτουν συγκρούσεις, που μπορεί να μας «ρίξουν κάτω», δεν αποσυνδεόμαστε, αντίθετα βρίσκουμε τρόπο και επιλύουμε τα προβλήματα. Θα ακολουθήσει συζήτηση για τους τρόπους επίλυσης συγκρούσεων και άμεση εφαρμογή σε παιδιά που βιώνουν τριβή με κάποιον συμμαθητή τους, ώστε να γίνει κατανοητό.
Τέλος, ορίζουμε τα «θέλω» της ομάδας μας, για τα οποία συμφωνούμε όλοι και καταγράφεται σε ομαδική κατασκευή, το συμβόλαιο της τάξης μας, το οποίο θα έχει το μοναδικό στοιχείο του κάθε μέλους και την υπογραφή του.
Φάση 2 – Εμβάθυνση στο θέμα και εισαγωγή νέων εννοιών
Σε 2η φάση, μια κούκλα επισκέπτεται την τάξη. Η κούκλα εκφράζει στα παιδιά «τί είναι αυτό που αποζητά –που θέλει, από την δική της ομάδα». Τα θέλω της κούκλας, αφορούν θέματα κοινωνικά που αντιμετωπίζει καθημερινά στην σχολική ζωή πχ. κοροϊδία, συστολή, δυσκολία σε λόγο, διαφορετικότητα κα και περιγράφουν στιγμές και γεγονότα που συμβαίνουν και στην ομάδα των παιδιών μας. Αναπτύσσεται έτσι ένας διάλογος μεταξύ κούκλας και παιδιών, ο οποίος αποτελεί αφορμή για προβληματισμό. Η συνδιαλλαγή και το παιχνίδι με την κούκλα –περσόνα, ενισχύει τελικά την αναγνώριση των αρνητικών συμπεριφορών προς τους άλλους, αλλά και στην αναγνώριση των συναισθημάτων που προκαλούν στους φίλους μας ή σε εμάς τους ίδιους αυτές οι συμπεριφορές. Επιπλέον προωθείται η ανάπτυξη και υιοθέτηση στάσεων, συμπεριφορών και πρακτικών που προωθούν την υγιή επίλυση συγκρούσεων. Επιπροσθέτως προωθείται η προσωπική ενδυνάμωση των παιδιών, καθώς καλούνται να βοηθήσουν την κούκλα συμβουλεύοντας την, ως αποτέλεσμα και οι ίδιοι, -ιες αναλογίζονται και μαθαίνουν νέους τρόπους να αντιμετωπίζουν ανάλογες συμπεριφορές, αντιλαμβάνονται ότι είναι αρνητικές, προστατεύοντας τελικά περισσότερο τον εαυτό τους.
Στο δεύτερο μέρος της συγκεκριμένης δραστηριότητας, η κούκλα επιστρέφει με ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν κάποιοι φίλοι της και αυτή τη φορά θα είναι εκείνη στη θέση του υποστηρικτή-βοηθού. Η αλυσίδα της ζωής, μας προτάσσει μια στη θέση του ευάλωτου, μια τη θέση του ενισχυτή και είναι σημαντικό να το διακρίνουμε, γιατί όλοι μας, από εκεί που μπορεί να παράσχουμε βοήθεια σε κάποιον, μετέπειτα μπορεί να χρειαστεί να λάβουμε κι εμείς την δική του βοήθεια. Οι φίλοι της όμως δεν αντιμετωπίζουν απλά δυσκολίες με τις επιθυμίες τους που δεν εισακούγονται, αλλά με ανάγκες που παραβιάστηκαν και θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους. Ποιες είναι αυτές οι ανάγκες; Είναι σημαντικές ; Γιατί; Οι ανάγκες αυτές είναι ίδιες με τις δικές μας; Πώς ονομάζονται αυτές οι ανάγκες;
Έτσι, εισάγεται η έννοια των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με εστίαση και έναρξη από τα δικαιώματα των παιδιών. Έχοντας μιλήσει εκτενώς για τις ανάγκες και τα θέλω των ανθρώπων, γνωρίζουμε μια καινούργια λέξη που εσωκλείει τις δυο παραπάνω, τη λέξη «Δικαίωμα». Αναλύουμε τη λέξη ετυμολογικά και σημασιολογικά και εμπλουτίζουμε τις απόψεις μας γύρω από αυτό το θέμα.
Γνωρίζουμε την ιστορία των Δικαιωμάτων και τις οργανώσεις που δεσμεύονται προς την κατοχύρωση τους ΟΗΕ –ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ; Γνωρίζουμε επίσης, τη UNICEF, ACTION AID και βλέπουμε ανάλογες περιπτώσεις, μέσα από εικόνες και βίντεο που θα μας βάλουν στη διαδικασία να προβληματιστούμε και να τοποθετηθούμε γύρω από καταστάσεις που θίγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επιπλέον παράδειγμα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα αποτελέσει και οι εθνικές επέτειοι, όπως της 17 Νοέμβρη, όπου μέσα από οπτικοακουστικό υλικό θα προσπαθήσουμε να αντιληφθούμε τις δύσκολες εκείνες μέρες που πέρασαν οι άνθρωποι του Πολυτεχνείου, οι οποίοι πάλεψαν για τα αυτονόητα Δικαιώματα τους. Θα αναφερθούμε μάλιστα στον Μίκυ Θεοδωράκη, τον μουσικό-σύμβολο της εξέγερσης εκείνης, που με τον τρόπο του σημάδεψε τον αγώνα υπέρ της δημοκρατίας και της ελευθερίας των ανθρώπων.
Φάση 3 – Ανύψωση του θέματος στον εαυτό
Με αφορμή την ανάγνωση μίας ιστορίας για παιδιά –«Μελάκ, μόνος», που προτάθηκε από την Ύπατη Αρμοστεία, τα παιδιά προβληματίζονται για τον ήρωα της ιστορίας που δεν γίνεται αποδεκτός πουθενά. Μπαίνουμε στη διαδικασία να σκεφτούμε γιατί συνέβη αυτό, πως ένιωθε ο ήρωας, πως νιώθουμε εμείς που το βλέπουμε, πως θα το διαχειριζόμασταν εμείς και ποια είναι τα δικαιώματά της που δεν ακολουθούνται. Κατηγοριοποιούμε τα δικαιώματα σε Ανάπτυξης, Επιβίωσης, Προστασίας και Συμμετοχής.
Επεκτείνοντας την δραστηριότητα, μέσα από ενδεικτικά σενάρια, τα παιδιά αναλαμβάνουν ρόλους και δραματοποιούν τις εικόνες που βλέπουν, καθοδηγώντας τις όμως βάσει όλων αυτών που έχουμε μάθει για τα δικαιώματα.
Ενδεικτικό σενάριο 1: τα παιδιά έναντι των ενηλίκων ζητούν περισσότερη ώρα από τους ενήλικες που εργάζονται για να παίξουν μαζί τους.
Ενδεικτικό σενάριο 2: τα παιδιά έναντι των ενηλίκων ζητούν να κατασκευαστούν περισσότερες παιδικές χαρές και πάρκα.
Ενδεικτικό σενάριο 3: τα παιδιά έναντι των ενηλίκων ζητούν να μην εργάζονται, αλλά να μορφωθούν.
Ενδεικτικό σενάριο 4: τα παιδιά έναντι των ενηλίκων ζητούν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες με συνομηλίκους όταν τα ίδια έχουν κάποιο κινητικό πρόβλημα.
Με βασικό δικαίωμα τον χρόνο αλληλεπίδρασης γονέων και παιδιών, προτείνουμε στους γονείς παιχνίδια για να παίξουν με τα παιδιά. Ζητάμε φωτογραφίες από τα παιχνίδια τους και σύντομα βίντεο με δηλώσεις τόσο των γονέων όσο και των παιδιών για τα συναισθήματα που τους δημιουργήθηκαν μετά τον χρόνο που πέρασαν μαζί
Φάση 4 – Δράση
-Τα παιδιά εργάζονται σε ομάδες και σχεδιάζουν την αφίσα για τα δικαιώματα! Οι αφίσες αναρτώνται σε μέρη του σχολείου ώστε όλα τα παιδιά να ενημερωθούν για τα δικαιώματα τους!
-Πραγματοποιείται συνέντευξη σε δικηγόρο. Ο/η δικηγόρος μας ενημερώνει σχετικά με το νομικό πλαίσιο, όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και επίλυση αποριών σχετικά με αυτά.
-Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της παιδικής κακοποίησης και σε σύνδεση με το θέμα της καταπάτησης των δικαιωμάτων των παιδιών, μαθαίνουμε για την σεξουαλική κακοκποίηση, μέσα από μια ιστορία «Η Κίκο και το Χέρι». Διαβάζουμε την ιστορία, παρακολουθούμε σχετικά εκπαιδευτικά βίντεο. Φτιάχνουμε τις δικές μας κούκλες και παίζουμε κουκλοθέατρο την ιστορία της Κίκο! Βασικός στόχος αποτελεί η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των παιδιών για εκμετάλλευση και κακοποίηση, κυρίως όμως η διάχυση των σημαντικών πληροφοριών, σχετικών με το θέμα στο ευρύτερο περιβάλλον, με σκοπό την περαιτέρω ανάδειξη της ανάγκης πρόληψης τέτοιου είδους πράξεων.
-Άραγε στην πόλη μας, οι άνθρωποι, μικροί-μεγάλοι, ζουν τη ζωή τους σύμφωνα με αυτά που δικαιούνται ή αντιμετωπίζουν δυσκολίες; Καλούμε σε skype εκπρόσωπο της της περιφέρειας που μας μιλούν για τα προγράμματα που τρέχουν στην πόλη μας υπερ της προάσπισης των Ανθρώπινων δικαιωμάτων, στην πόλη μας, το Ηράκλειο. Συζητάμε για την δράση τους και οργανώνουμε την συμμετοχή μας σε εθελοντική δράση για την στήριξη ανθρώπων που έχουν ανάγκη.
Φάση 5 –Αναστοχασμός
Στο τέλος κάθε δραστηριότητας υπάρχει η περιγραφή μία δράσης είτε η εικόνα μίας δράσης. Οι μαθητές ερωτώνται και καλούνται να ανακαλέσουν στην μνήμη τους την σχετική δραστηριότητα, τί θυμούνται από αυτήν, τί τους άρεσε περισσότερο.
Οι μαθητές συμπληρώνουν φύλλα αυτοαξιολόγησης με ερωτήσεις σχετικες με Ανθρώπινα δικαιώματα.
Συγχρόνως, περιλαμβάνεται ένα ερωτηματολόγιο προς τους γονείς το οποίο συμπληρώνουν στην στη λήξη του προγράμματος αυτού, το οποίο αφορά τα όσα έμαθε πιθανά το παιδί σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και κατά πόσο τα συνδέει με γεγονότα της καθημερινής του ζωής.
Φάση 6 – Διάχυση αποτελεσμάτων
Καταγραφή των φωτογραφιών των εργαστηρίων και δημιουργία Power Point που δόθηκε και στους γονείς των νηπίων, με σκοπό τα παιδιά να μοιραστούν όσα έμαθαν αλλά και κινητοποιήσουν τους γονείς να υιοθετήσουν καλές στάσεις και πρακτικές.
Επιπλέον, έγινε ανάρτηση στην ιστοσελίδα του σχολείου, με ενδεικτικες φάσεις των εργαστηρίων και των αφισών που δημιούργησαν τα νήπια, για την γενικότερη διάχυση των αποτελεσμάτων, ταυτόχρονα με την ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής Δικτύωσης του σχολείου. Τέλος, τα παιδιά δημιούργησαν αφίσες και μηνύματα τα οποία μοίρασαν και κόλλησαν στην γειτονιά του, ώστε να φτάσει η φωνή τους παντού.
